موارد استفاده از فول فت سوياي اكسترود شده در تغذيه دام، طيور و آبزيان
از: دكتر محمدرضا عابديني
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامي، واحد ورامين- پيشوا
براي ساليان متمادي علاقه فراواني به استفاده از دانه سوياي كامل كه به روش¬هاي مختلف مورد فرآوری قرار می¬گیرد، (فول فت سویا Full Fat Soybean) در جيرههاي دام، طيور و آبزيان وجود داشته است. به دليل اينكه دانه سويا حاوي پروتئين با كيفيت بالا (40 - 33 درصد) و يك منبع غني چربی (22 – 16 درصد) ميباشد، امكان استفاده از آن جهت تأمين قسمت اعظم انرژي و پروتئين خوراک موجود بوده و در اين راستا مطالعات متعددي به منظور نشان دادن تأثير كاربرد فول فت سويا در جيرههاي دام، طيور و آبزیان انجام شده است (1).
اگر دانه سوياي پرچرب قبل از مصرف تحت تأثير برخي از روندهاي حرارتي قرار نگيرد، ارزش تغذيهاي آن نسبتاً پايين خواهد بود. علاوه بر اين دانه سوياي پرچرب خام ممكن است در صورت تغذيه تأثير زيانباري بر سلامت دام و طيور بر جاي گذارد. اين امر به دليل حضور تركيبات فعال بيولوژيكي با تأثير ضدتغذيهاي در دانه سويا ميباشد. اگر چه مهمترين اين عوامل، بازدارنده¬های پروتئازها و لكتينها ميباشند، اما ساپونينها، عوامل آلرژيزا، مواد گواترزا و عوامل ايجادكننده راشیتیسم نيز ممكن است در دانه سويای كامل موجود باشند (2).
حرارت دادن فول فت سويا هنگام فرآوري موجب تخريب عوامل ضدتغذيهاي موجود در دانه سويا به ويژه بازدارنده تريپسين ميشود. هدف از فرآوري دانه سويا كاربرد ميزان مناسبي از حرارت جهت توليد بهترين ماده غذايي است و بدین منظور روشهاي متعددي در دسترس ميباشند كه همگی بر اساس كاربرد تركيبي از حرارت و زمانهای مختلف و در مواردي استفاده از رطوبت و بخار ميباشد. عمده اين روشها شامل اكستروژن، اكسپاندر، جت اسپلادينگ، پرک كردن، پختن، برشته كردن، ميكرونيزه كردن و مايكروويو است. در بين روشهاي متعدد فرآوري، استفاده از اكسترودر مرطوب به دليل پيش فرآوري (Precondition) با بخار آب و كاربرد دماي بالا و كنترل شده تحت فشار در زمان كوتاه داراي اثرات مطلوبي در نابودي عوامل ضدتغذيهاي و نيز حفظ كيفيت سويا جهت تغذيه دام، طيور و آبزیان ميباشد. به طور معمول در سایر روش¬های فرآوری سویا ممکن است، حرارت ناكافي يا فرآوري كم تأثير منفي بر كيفيت محصول به ويژه قابليت جذب اسيدهاي آمينه داشته باشد و نیز عوامل ضدتغذيهاي آن به ميزان كافي تخريب نگردد. همچنین حرارت بيش از حد يا فرآوري زياد نيز موجب تخريب اسيدهاي آمينه شده و از طریق ايجاد پيوند با ساير ترکیبات، اسیدهای آمینه را به محصولات غيرقابل هضم تبديل مينمايد (7).